Umowy majątkowe małżeńskie
Kiedy można je zawrzeć? Czym jest rozdzielność majątkowa? Na czym polega wyrównanie dorobków?
Zapraszamy do zapoznania się z naszym artykułem, w którym omawiamy powyższe aspekty.
W drodze umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego małżonkowie lub przyszli małżonkowie mogą odstąpić od ustawowego ustroju wspólności majątkowej i zastąpić go umownym ustrojem rozszerzonej wspólności majątkowej, ograniczonej wspólności majątkowej, rozdzielności majątkowej albo rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków.
Umowne ustroje majątkowe wychodzą naprzeciw oczekiwaniom małżonków, którzy pragną samodzielnie określić optymalny dla ich indywidualnych relacji ustrój majątkowy. Pozwalają ograniczać ryzyko oraz trudności w zarządzaniu majątkiem w razie prowadzenia działalności gospodarczej, która stanowi źródło utrzymania znacznej części polskich rodzin.
Umowa majątkowa może „poprzedzać zawarcie małżeństwa” lub zostać zawarta w czasie trwania związku. W tym pierwszym wypadku skutek może wywołać dopiero od chwili zawarcia małżeństwa.
Należy również pamiętać, że umowa majątkowa może być w każdym czasie zmieniona lub rozwiązana, a w obu wskazanych wyżej sytuacjach potrzebna jest forma aktu notarialnego
Zazwyczaj w stosunkach majątkowych między małżonkami obowiązuje wspólność ustawowa, można jednak wyróżnić cztery rodzaje umów majątkowych małżeńskich:
- Rozdzielność majątkowa
Na mocy umowy majątkowej strony mogą postanowić, że będzie obowiązywała ich rozdzielność majątkowa. Jeżeli umowa stanie się skuteczna z chwilą zawarcia małżeństwa, majątek wspólny małżonków nie powstanie. W razie zawarcia umowy w trakcie trwania małżeństwa ustanie dotychczasowy ustrój majątkowy, a strony obowiązywała będzie rozdzielność majątkowa. W ustroju rozdzielności majątkowej każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek, który nabył przed zawarcie umowy, jak i majątek nabyty później. Każdy z małżonków samodzielnie zarządza swoim majątkiem.
Wraz z zawarciem umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową małżonkowie mogą dokonać podziału majątku wspólnego. Wówczas do majątku każdego z małżonków wejdą konkretne przedmioty majątkowe (prawa), które przypadły im w wyniku podziału.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej nie wpływa na prawo dziedziczenia po małżonku
Zawarcie umowy ustanawiającej ustrój rozdzielności majątkowej nie wyłącza możliwości wspólnego nabywania przez małżonków rzeczy lub praw – dojdzie wówczas do powstania współwłasności rzeczy lub praw, a udział ułamkowy każdego z małżonków wejdzie do jego odrębnego majątku.
- Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków
Małżonkowie mogą w drodze umowy majątkowej ustanowić rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. W czasie trwania tego ustroju stosunki między małżonkami układają się tak, jak w ustroju rozdzielności majątkowej. Specyfika omawianego ustroju aktualizuje się z chwilą jego ustania. Wówczas małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa. Dorobkiem każdego z małżonków jest wzrost wartości jego majątku po zawarciu umowy majątkowej
- Umowa rozszerzająca wspólność ustawową
Na mocy umowy rozszerzającej wspólność ustawową strony mogą przewidzieć, że do majątku wspólnego wejdą przedmioty majątkowe, które w ustroju ustawowym, należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Wspólność majątkowa może być rozszerzona o:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej z wyłączeniem: przedmiotów majątkowych, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny; praw majątkowych, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom; praw niezbywalnych, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie; wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków
2)przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
3)przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, ale już nie wierzytelności o te przedmioty;
4)wymagalne wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
5)przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
6)prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
7)przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego.
- Umowa ograniczająca wspólność ustawową
Na mocy umowy ograniczającej wspólność ustawową strony mogą przewidzieć, że do majątku wspólnego małżonków nie wejdą przedmioty majątkowe, które do tego majątku weszłyby w ustawowym ustroju majątkowym. Ze wspólności można wyłączyć m.in. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, dochody z majątku osobistego każdego z małżonków. Należy pamiętać, że małżonkowie nie mają, w tym zakresie pełnej swobody, a mianowicie umowa taka nie może wykluczać tych składników majątku, które na mocy prawa stanowią majątek obojga małżonków, nie może doprowadzić do tego, że majątek przestanie istnieć, a także nie może naruszać postanowień art. 3531 Kodeksu cywilnego